فهرست

مقدمه 1
الف- بیان مسئله: 2
ب- طرح مسئله: 7
آمار معتادین در ایران: 12
ت- سؤالات پژوهش: 13
ث- اهداف تحقیق: 14
ج- اهمیت موضوع: 15
اهمیت کاربردی: 16
تعاریف و مفاهیم 19
الف- دارو (drug) 20
ب- وابستگی (Dependence) 21
پ- اجتماعی (Social) 21
ت- بی تفاوتی (Tolerance) 21
تعریف اعتیاد: 21
معتاد: 24
تعریف طبقه ی اجتماعی: 27
مقدمه 30
انتخاب طرح تحقیق 31
الف- روش تحقیق 35
ب: تکنیکهای مورد استفاده در تحقیق: 37
ب- 1: مشاهده 37
روش های مشاهده 39
راهنمای تهیه گزارش از مشاهده 42
ب- 2: روش مصاحبه 43
مصاحبه چیست؟ 43
چگونگی آغاز مصاحبه 47
نقاط قوت مصاحبه: 50
نقاط ضعف مصاحبه: 51
بایدها و نبایدها در مصاحبه 52
ب- 3: روش مشارکت در تحقیق: 57
ب- 4: بررسی اسناد: 60
پ- جامعه آماری: 62
ج- حجم نمونه: 63
د- روش نمونه گیری: 64
تعریف مفاهیم اصلی تحقیق: 64
فصل چهارم 70
داده های تحقیقنتایج حاصل از پرسشنامه: 70
مقدمه 71
جداول فراوانی متغیرهای اصلی تحقیق: 74
فصل پنجم 130
نتیجه گیری وپیشنهادات 130
الف – نتیجه گیری: 131
ب- تاکتیک های مؤثر پیشنهادی: 134
منابع 137

منابع:

1- شیخاوندی داور ،( بررسی مسائل اجتماعی ایران) تهران، نشر آریانا

2- کریمی درمنی ، حمیدرضا1382/( توانبخشی گروههای خاص) تهران ، نشر نی

3- سلیتنروریخ، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه خسرو مهندسی، تهران 1344?

4- مختاری عبدالحسین،( چیستی و چرایی اعتیاد) ، تهران: نشر دایره

5- رابرتسون، یان، 1374، (درآمدی بر جامعه) ترجمه حسین بهروان، مشهد آستان قدس رضوی، چاپ دوم.1376?

6- بروس کوئن، 1376(درآمدی به جامعه شناسی) ترجمه محسن ثلاثی، تهران، توتیا.

7- لیاقت غلامعلی ، (اعتیاد به مواد مخدر، جنبه های کاربردی پیشگیری، عوامل خانوادگی و درمان) – تهران: دانشگاه آزاد اسلامی (تهران)، واحد مرکزی 1380?

8- کلمن ورنان ،(اعتیاد چیست؟ و معتاد کیست؟ ) ترجمه محمدرضا میرفخرایی/ نشر اوحدی

9- فرجاد محمدحسین، بهروش هما، وجدی زهره / (اعتیاد راهنمای کاملی برای چگونگی برخورد خانواده و جامعه با اعتیاد به مواد شناخت علل و عوارض و درمان اعتیاد) تهران، بدر 1374?

10- ترمی ای هوریک ، لئونارد بیک من( انتخاب طرح تحقیق کاربردی راهنمای علمی) ، ترجمه دکتر محمد اعرابی و داوود ایزدی- دفتر پژوهشهای فرهنگی.

11- دی ای.واس (پیمایش در تحقیقات اجتماعی) ؛ ترجمه هوشنگ نایبی، تهران ، نشر نی 1376?

12- رنجبر محمدرضا( کاربرد مصاحبه و گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی) تهران: انتشارات آوای نور.

13- کاترین مارشال، کرچن ب. راس من ، (روش تحقیق کیفی) ؛ ترجمه علی پارسانیان و محمد اعرابی- تهران: دفتر پژوهش فرهنگی.

14- کیونز، آنتونی ( در آمدی برجامعه شناسی) ترجمه منوچهر صبوری.- تهران: نشر نی، 1376?

15- قیاسی علیرضا ( دانستنیهای تخصصی مبارزه با مواد مخدر ) 1382،

16- پورافکاری نصرت ، ( خلاصه روانپزشکی وعلوم رفتاری ) جلددوم شهر آسب.

17- دیویدد ام .مک روال – هنری ای اسپیتر /اعتیاد ا زاصول تاعمل ) ترجمه محسن گل پرور ، خلعتبری ، تبردست – تهران : کانون گسترش علوم ، 1380?

18- پیکهارد ، کارل ( کلیدهای پیشگیری ومقابله بااعتیاد در نوجوان وجوان ) مترجم مسعود هما ،- تهران : صابرین ، کتابهای دانه /1380?

19- غنجی ، علی ( فرهنگ آموزشی مبارزه مواد مخدر ) معاونت آموززشی ناجا، اداره کل پشتیبانی ، نشر آموزش 1378?

20- مقاله: عوامل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر گرایش جوانان به مواد مخدر (منطقه شرق تهران)

21- مقاله: اعتیاد مسئله اجتماعی مهم در میان دانشجویان

22- مقاله: روانشناسی و جامعه شناسی/ نشریه دادرسی.

23- مقاله: اعتیاد و کمین جوانان: خانواده ها مراقب باشند. نشریه جمهوری اسلامی

24- مقاله: پدیده اعتیاد و ابعاد فرهنگی آن نگاهی به علل و عوامل مؤثر بر اعتیاد در ایران نشریه اطلاعات 4/9/80?

25- مقاله: علل اعتیاد جوانان ونوجوانان از نظر روانشاختی و جامعه شناختی و توصیه های پیشگیرانه/ مهدی کوکبی.نشریه دادرسی.

26- مقاله: سالهای دور از خانه: بررسی علل ابتلای جوانان خوابگاهی به اعتیاد در گفت و گوی اختصاصی با دکتر مجید ابهری ‍‍]گزارش] نشریه مردم سالاری 21/2/84?

27- مقاله: نقش خانواده در وابستگی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر؛ منصور بیرامی، عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه تبریز، نشریه اصلاح و تربیت 71 و 72?

28- مقاله: خانواده عامل اساسی در اعتیاد فرد یا ترک آن است بررسی کارشناسی علل گرایش دوباره به مواد مخدر پس از ترک آن: احد آهنگر انزابی، نشریه کیهان 26/11/81?

29- مقاله: نگاهی به علل و عوارض اعتیاد و آثار آن بر خانواده، نشریه پیام زن دی 1378?

30- باهر حسین ، ( عنوان مدیریت مبارزه با مصرف دود ) ناشر اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان تهران .چاپ اول 1380?

تعریف اعتیاد:

برای دستیابی به مفهوم و معنی ماده مخدر باید به تعریف اعتیاد نیز توجه داشت.

در طول قرن هجدهم اعتیاد به مواد مخدر را یک نوع مسمومیت تدریجی می دانستند[1] با این وجود موضوع همچنان از نظر نحوه ی تشخیص و هم از جهت چگونگی درمان موضوع تحقیقات مختلف بوده و هست.

آنچه که در طول این سالهای دراز از کنکاش و بررسیها بدست آمده این است که اعتیاد به مواد مخدر جنبه های مختلف دارد و بطور کلی اعتیاد یک امر مطلوب نیست.

آنچه که محققین را به این طرز فکر کشانیده و دنیای اعتیاد را این چنین وسیع جلوه گر ساخته چند جنبه بودن اعتیاد است که در اینجا به اهم آنها اشاره می شود.

الف: اعتیاد یک بیماری است.

ب: معتاد مجرم است.

ج: اعتیاد یک مسمومیت است.

د: اعتیاد یک بیماری اجتماعی است.

هـ: اعتیاد یک بیماری روانی است.

و: اعتیاد بی تفاوتی در مقابل دارو است.

ز: اعتیاد یک بیماری مسری است.

ح: اعتیاد وابستگی جسمانی به مواد مخدر است.

ی: اعتیاد وابستگی روانی به مواد مخدر است.

و…….

تا اینکه در سال 1930 سازمان ملل متحد برای دستیابی به تعریفی همه جانبه تر، کمسیونی از متخصصین کشورهای مختلف تحت عنوان کارشناسان تشخیص داروهای اعتیادآور، که هم اکنون شعبه ای از سازمان بهداشت جهانی است، تشکیل داد و این کارشناسان سرانجام در سال 1950 با تعریف زیر برای اعتیاد به مواد مخدر موافقت کردند:

«اعتیاد به مواد مخدر عبارتست از مسمومیت تدریجی یا حادی که به علت استعمال مداوم یک دارو اعم از طبیعی یا ترکیبی ایجاد می شود، و به حال شخص و اجتماع زیان بخش است».

خصوصیات اعتیاد از این قرار است:

1- وجود تمایل شدید و مقاومت ناپذیر، یا احتیاج و یا اضطرار به استعمال دارو بدست آوردن آن، از هر راهی که امکان دارد.

2- وجود گرایش به ازدیاد میزان دارو.

3- وجود وابستگی و روانی و جسمانی به آثار دارو[2].

آخرین تعریفی که در مورد مفهوم ا عتیاد در اینجا بیان می شود تعریف دکتر نگل[3] محقق آمریکایی است که می گوید: «اعتیاد حالت فردی است که در اثر مداومت در استعمال یک داروی خاص، خویشتن داری[4] خود را از دست داده است و در نتیجه استعمال داروی مذکور آنقدر افراط می کند که این کار به حال او و اجتماع مضر واقع می شود[5].

معتاد:

معتاد به انسانی اطلاق می شود که از چهار طریق خوردن و تزریق، دود کشیدن و یا تنفس و بالاخره از راه مقعد یک یا چند ماده مخدر را بطور مداوم مصرف کند و در صورت قطع این عمل با مشکلات تنی- روانی روبرو گردد.

در واقع می توان گفت معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم، متکی به ماده مخدر یا دارو شده باشد و یا به عبارت دیگر قربانی هر نوع وابستگی دارویی یا روانی مواد مخدر باشد معتاد شناخته می شود. و در صورتی که دارو به بدن نرسد اختلالات روانی و فیزیکی موسوم به سندرم محرومیت ایجاد می شود.

حال که ما در اینجا مفاهیم را بررسی کردیم لازم است به بررسی اثرات اعتیاد بپردازیم:

در ایران چه می گذرد …..

به گزارش مهر، ایران به لحاظ جغرافیایی همسایه بزرگترین کشور تولید کننده خشخاش و مخدرهای طبیعی است که به طور متوسط سالانه حدود 3 هزار تن مواد مخدر تولید می کند و در سال جاری نیز بنابر اطلاعات دریافتی، با کمک و همکاری بیشتر کشورهای مستقر در افغانستان، کشاورزان خشخاش کار توانستند این میزان را به 5 هزار تن برسانند.

با توجه به فرهنگ اعتقادی اسلامی ایرانیان و ناهنجار شناختن مصرف مواد مخدر، جامعه ایران در بعد مبارزه با عرضه و تقاضا هر ساله هزینه های هنگفتی صرف می کند. به طوری که طی این سالها سهم ایران از این مبادلات به شهادت رسیدن 3 هزار و 500 نفر از بهترین جوانان این مرز و بوم در راه مبارزه با باندهای قاچاق مواد مخدر بوده است.

وجود دو میلیون معتاد رسمی و تفننی، سیصد هزار معتاد تزریقی، ارتباط مستقیم 60 درصد طلاق های کشور با اعتیاد، وارد آمدن سالانه بین 4 تا 5 هزار میلیارد تومان خسارت مالی از این طریق به کشور و مرگ روزانه 10 تا 12 معتاد و صدها معضل و مشکل دیگر از پیامدهای شوم اعتیاد است.

بر اساس آمار موجود طی 5/11 سال گذشته 21 هزار و 670 معتاد به دلیل سوء مصرف مواد مخدر در کشور فوت کرده اند و این در حالی است که بر اساس آخرین آمار، در سال 83 روزانه یک هزار نیروی مولد به دلیل دستگیر شدن در زمینه مواد مخدر از چرخه ی اقتصادی خارج شده و به آن لطمه زده اند که این تحلیل نیروهای انسانی مولد، افزایش بیکاری و …. را به دنبال داشته است[6].

انحرافات اجتماعی: طرحهای غیرعادی و ناسالم تشکیلات و روشهای فکری و رفتاری یک اجتماع و اوضاع اجتماعی بدی است که سبب بروز اختلالهای رفتاری فردی می شوند. در تعریف دیگر می توان گفت: کنار گذاشتن هنجارهای رایج جامعه انحرافات اجتماعی نامیده می شود.

کنترل اجتماعی: به مکانیسم هایی اطلاق می شود که جامعه برای واداشتن اعضایش به سازگاری و در واقع جلوگیری از ناسازگاری به کار می برد.

قاچاق: کاری بر خلاف قانون است و به طور پنهان انجام می شود مثل کشت و خرید و فروش مواد مخدر و یا مشروبات الکلی از این جمله است.

قاچاقچی: شخص یا گروهی است که به کار قاچاق مواد مخدر مبادرت می کند.

علت اعتیاد: منظور علتی است که فرد معتاد به دلیل آن علت، برای اولین بار به مواد مخدر روی آورد.

مدت اعتیاد: عبارت است از زمانی که فرد معتاد مجبور به استفاده از یک یا چند داروی مخدر شده است و به عبارت دیگر مدت اعتیاد، پاسخ خود به خودی یک شخص در وضع معین است که تکرار می شود.

مدت ترک: جمع مدت زمانی است که یک معتاد از هر بار ترک اعتیاد خود به مواد مخدر را داشته است.